جوان آنلاین: سد کارون ۳ یکی از بزرگترین سد‌های ایران است، که بر روی رودخانه کارون در شهرستان ایذه شهر دهدز در جنوب غربی ایران احداث شده‌است. نیروگاه این سد در حال حاضر با تولید سالیانه ۴۱۷۲ میلیون کیلووات ساعت انرژی یکی از بزرگترین نیروگاه‌های برق‌آبی کشور است.
به گزارش فارس، هدف از احداث سد و نیروگاه کارون ۳، تأمین بخشی از برق مورد نیاز کشور ایران و نیز کنترل سیلاب‌های مخرب است. ساختگاه سد و نیروگاه کارون ۳ در ۲۸ کیلومتری شرق شهرستان ایذه و در فاصله ۶۱۰ کیلومتری مصب رودخانه کارون در شمال شرقی استان خوزستان است. این طرح در حدود ۱۲۰ کیلومتری بالادست سد شهید عباسپور (کارون ۱) قرار دارد. فاصله هوایی طرح کارون ۳ از اهواز، تقریباً ۱۴۰ کیلومتر است. ارتفاع بدنه سد ۲۰۵ متر و حجم مخزن سد ۳ میلیارد متر مکعب است.
عملیات اجرایی این طرح در سال ۱۳۷۳ آغاز و در سال ۱۳۸۳ به پایان رسیده‌است. از زمان آبگیری سد کارون۳ تاکنون بیش از ۸ سیلاب با دبی بیش از ۲۰۰۰ مترمکعب بر ثانیه توسط این سد مهار شده‌است که از آن جمله می‌توان به دو سیلاب ۶۵۰۰ و یک سیلاب ۴۳۰۰ مترمکعب بر ثانیه اشاره کرد. از جمله پروژه‌های مهمی که در حین ساخت سد کارون۳ اجرا شد احداث جاده جایگزین محور شهرکرد به ایذه بود. در هنگام آبگیری سد، این جاده ارتباطی به زیر آب می‌رفت. جهت برقراری ارتباط دوباره، ۷ کیلومتر جاده، سه رشته تونل و دو دهنه پل بر روی دریاچه سد با طول عرشه ۳۳۶ و ۲۱۴ متر ساخته شد. پل بزرگ کارون۳ با دهانه ۲۶۴ متر دارای طویل‌ترین دهانه پل در ایران است که توسط ماشین‌سازی اراک ساخته شده‌است.
اهداف طرح
از جمله اهداف طرح احداث کارون ۳ می‌توان به کنترل سیلاب‌های فصلی رودخانه کارون؛ بالا بردن قدرت تنظیم آب برای مصارف شرب و کشاورزی؛ و تولید انرژی برق‌آبی اشاره کرد.
خصوصیات پل‌های قوسی سد کارون ۳
از جمله خصوصیات منحصر‌به‌فرد این سد می‌توان به بیشترین حجم بتن‌ریزی در بدنه سد‌های دوقوسی کشور؛ بیشترین حجم حفاری و تزریق در ایران وسومین در جهان؛ دارای بزرگترین مغار نیروگاه در کشور و از جمله ده مغار بزرگ نیروگاهی جهان؛ بزرگترین حوضچه استغراق در کشور؛ احداث بزرگترین پل فلزی زیر قوسی، و بزرگترین پل کابلی کشور (در زمان افتتاح) اشاره کرد.
فعالیت‌های طرح در حوزه توسعه منطقه‌ای
این سد باعث انجام فعالیت پیرامونی زیادی شده است از جمله احداث بخشی از راه شهرکرد به ایذه، سه دهانه تونل و دو دستگاه پل عظیم؛ شناسایی بخشی از میراث فرهنگی منطقه حین طرح نجات بخشی طرح کارون۳؛ احداث یک باب مدرسه و تکمیل چند باب مدرسه دیگر؛ احداث ساختمان بهداری دهدز؛ احداث ساختمان بخشداری دهدز؛ جابه‌جایی مرقد امامزاده شهپر و بنای بارگاه جدید برای امامزاده؛ احداث ۱۷ کیلومتر جاده سادات به بارز و بهسازی بخشی از معابر شهری و روستایی منطقه.
اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی طی دوران احداث سد و نیروگاه کارون۳ و پیامد‌های احداث سد و تشکیل دریاچه آن مورد توجه بوده‌است. در طول این دوران نیرو‌های شاغل در کارگاه کارون۳ در زمان اوج فعالیت‌ها نزدیک به ۷ هزار نفر بوده‌اند. این در حالی‌است که فرصت‌های اشتغال به وجود آمده در طرح کارون۳ (اشتغال مستقیم و غیرمستقیم) بالغ بر ۲۲ هزار نفر بوده‌است. در حریم کارگاه و دریاچه کارون۳، تعداد ۶۳ پارچه آبادی کوچک و بزرگ واقع شده که ۳۹ روستا عرصه و اعیان خود را از دست داده و مابقی بخشی از اراضی خود را از دست داده‌اند.
در سال‌های ۱۳۸۰ و ۱۳۸۱ طرحی تحت عنوان مطالعات اجتماعی، اقتصادی و طبیعی حوضه بالادست سد کارون۳ در سازمان اجرایی طرح و توسط معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران اجرا شد. هدف از اجرای طرح مذکور بررسی ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی و طبیعی حوضه بالادست سد و شناسایی راه‌های کاهش یا جلوگیری از بروز مسایل اجتماعی ناشی از احداث سد و انتقال جمعیت ساکن در روستا‌های منطقه بوده‌است. بر اساس این بررسی‌ها، اطلاعات جامع و دقیقی در هر حوزه جمع‌آوری و تنظیم شده و در بخش تلفیق، مجموعه‌ای از پیشنهاد‌های معطوف به اشتغال آرایه شده‌است.
نیروگاه کارون ۳
در کنار سد کارون ۳، نیروگاه کارون ۳- یک نیروگاه زیرزمینی- با ظرفیت ۲۲۸۰ مگاوات و تولید سالیانه ۴۱۷۲ میلیون کیلووات ساعت، برق مورد نیاز ایران را در زمان اوج مصرف تأمین می‌نماید. این نیروگاه از زمان بهره‌برداری در اسفند ماه سال ۱۳۸۳ تا پایان سال ۱۳۸۶ توانسته ۱۱۳۸۲ میلیون کیلووات ساعت انرژی برق تولید کند.
ابزار دقیق
در کارگاه کارون۳ از ابزار دقیق متنوعی جهت رفتارنگاری سازه‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته‌است. برخی از این ابزار دقیق در زمان اجرا، نصب و مورد بهره‌برداری قرار گرفتند. از این جمله ترموکوپل، ترمومتر، درزسنج و شیب‌سنج‌های بدنه سد و همچنین اکستنسومتر، نیروسنج و پین‌های همگرائی در مجموعه نیروگاه است. سایر ابزار دقیق بدنه سد همگام با پیشرفت پروژه و با توجه به پیش‌نیاز‌های مربوطه قبل از آبگیری مخزن نصب و قرائت صفر آنها انجام شده‌است. قرائت این ابزار در دوره آبگیری بسیار فشرده بوده و کلیه ابزار به‌صورت روزانه قرائت می‌شوند. ابزار دقیق بدنه سد شامل شیب‌سنج، پاندول، ترمومتر، درزه‌سنج، پیزومتر‌های الکتریکی و کاساگرانده، فشار برخاستی و اکستنسومتر‌ها است که از شرکت سوئیسی «هوگنبرگر» خریداری شده‌است. در حال حاضر تمامی ابزار دقیق نصب شده در بدنه سد، رفتار بدنه و تکیه‌گاه‌ها و پرده آب‌بند را به‌خوبی مونیتورینگ می‌کند.
منابع قرضه و مشخصات آن
منابع قرضه طرح کارون۳ شامل بخشی از مصالح حاصله از حفاری‌های تکیه‌گاه‌ها وپی سد، حوضچه آرامش، حفاری از معادن A و B در دهزیر، معادن تنگ قاف، رکعت، باجول وشالو در فاصله ۷ تا ۱۵ کیلومتری حاشیه رودخانه کارون در بالادست سد بوده‌است. سد و نیروگاه کارون ۳ علاوه بر ویژگی‌ها و اهداف اولیه‌اش، دارای ویژگی‌های دیگری است که آن را به یکی از مهم‌ترین پروژه‌های عمرانی و انرژی کشور تبدیل کرده است. در ادامه، برخی از اطلاعات تکمیلی و ویژگی‌های دیگر این پروژه را بررسی می‌کنیم.
جزئیات فنی سد و نیروگاه
طول سد کارون ۳ حدود ۴۷۰ متر است و این نیروگاه از نوع نیروگاه‌های برق‌آبی با مخزن است که آب ذخیره‌شده در پشت سد، از طریق تونل‌ها و مسیر‌های خاص به توربین‌ها هدایت می‌شود. همچنین نیروگاه کارون ۳ دارای ۴ واحد توربین است که هر یک ظرفیت تولید حدود ۲۵۰ مگاوات برق را دارند. تأثیرات زیست‌محیطی: سد و نیروگاه کارون ۳ در ابتدا با چالش‌هایی از نظر تأثیرات زیست‌محیطی مواجه بود، از جمله تغییرات در اکوسیستم طبیعی رودخانه و اثرات آن بر حیات‌وحش منطقه. از جمله نگرانی‌ها می‌توان به تغییر در جریان آب، کاهش تنوع زیستی در منطقه پایین‌دست سد، و تغییرات در کشاورزی و دامداری اشاره کرد. پروژه‌های جبران خسارت‌های زیست‌محیطی: به منظور کاهش اثرات منفی، برخی پروژه‌های جبران‌سازی زیست‌محیطی و احیای محیط‌زیست در اطراف سد انجام شده است. آبیاری و کشاورزی: سد کارون ۳ تأثیر زیادی بر بخش کشاورزی منطقه دارد.
آب ذخیره‌شده در پشت سد برای آبیاری زمین‌های کشاورزی اطراف رودخانه استفاده می‌شود که موجب بهبود عملکرد کشاورزی و تأمین نیاز آبی زمین‌های کشاورزی در فصول خشک می‌شود. نقش در تأمین آب شرب: در کنار تولید برق، سد کارون ۳ برای تأمین آب شرب شهرستان‌ها و مناطق اطراف نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سد به عنوان یکی از منابع اصلی تأمین آب شرب برای مناطق جنوبی کشور از جمله اهواز و شهرستان‌های اطراف آن محسوب می‌شود.
سد کارون ۳ به‌طور کلی نه‌تنها از لحاظ تأمین انرژی و منابع آبی، بلکه در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی نیز اهمیت بسیاری دارد و همچنان یکی از پروژه‌های برجسته در صنعت سدسازی و نیروگاه‌های برق‌آبی ایران است که به دست مهندسان و جوانان ایرانی احداث و طراحی شده است.
source