جوان آنلاین: پای تنظیم بازار محصولات کشاورزی در تمام فصول سال می‌لنگد. فرقی ندارد که کمبود یا فراوانی در محصولات باغی، سبزی و صیفی‌جات باشد. به هر حال تولیدکننده و مصرف‌کننده با قیمت‌های غیرمتعارفی محصولات کشاورزی را خرید و فروش می‌کنند. رئیس اتحادیه باغداران روش فعلی اداره بازار محصولات کشاورزی را روش «عهد قجری» می‌داند و می‌گوید: تنها راه خروج از ضایعات ۳۰درصدی محصولات کشاورزی و تنظیم بازار آن نصب کد شناسایی روی محصولات است. با این روش متولی می‌تواند محصول را ردیابی کند و آمار دقیقی از میزان تولید و فروش و صادرات به دست بیاورد. در آن صورت دیگر واسطه‌ها و فروشندگان خرد و بنکداران نمی‌توانند سود‌های غیرمتعارفی به جیب بزنند.
استفاده از روش‌ها و فناوری‌های نامناسب برداشت و فرآوری و آسیب‌هایی که در این مرحله به محصول و میوه‌ها وارد می‌شود، نبود تجهیزات کافی مانند سردخانه‌ها، انبار‌ها و وسایل حمل و نقل استاندارد همگی موجب می‌شود بخشی از محصول در مسیر از دست برود، البته بروز تلفات تنها مربوط به دلایل مدیریتی و نبود فناوری‌های روز نیست. گاهی تغییرات فصلی، افزایش قیمت و کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده موجب می‌شود محصول داخل فروشگاه‌ها بماند و ضایع شود. در ایام تعطیلات و رویداد‌هایی مانند مناسبت‌های ملی و مذهبی و افزایش مصرف محصولات غذایی در این دوران، نگرانی‌هایی بابت کمبود مواد غذایی به وجود می‌آید، از این رو مردم بیش از نیاز خود، خرید می‌کنند و بخشی از محصولات غذایی بر اثر عدم‌مصرف بموقع از بین می‌رود.
گاهی پرداخت یارانه زیاد به برخی محصولات، این سیگنال نادرست را به مصرف‌کننده می‌دهد که در کشور فراوانی تولید است. وقتی محصولات غذایی ارزان باشد و مصرف‌کننده متوجه ارزش آن نشود، فکر می‌کند در صورت ضایع شدن آن می‌تواند سریع محصول تازه‌ای را جایگزین کند، بنابراین از محصولات به خوبی نگهداری نمی‌کند.
فعالان حوزه پژوهشی و برنامه‌ریزی راهبردی کشاورزی و امنیت غذایی معتقدند یکی از دلایل شکل‌گیری تلفات محصولات کشاورزی، ناکارآمد بودن یا نارسا بودن زنجیره ارزش است. برای مثال اگر کانون تولید یک محصول در یک منطقه و صنایع تبدیلی و تکمیلی و واحد‌های بسته‌بندی آن در منطقه دیگری باشد، وجود همین فاصله و جابه‌جایی محصول میان دو منطقه می‌تواند به تلفات محصولات منجر شود. ضعف در وجود ناوگان سرد حمل و نقل محصولات خام گیاهی یکی دیگر از مثال‌هایی است که تلفات بیشتری را سبب می‌شود. توجه به حلقه‌های زنجیره ارزش و پیوند‌های پسین و پیشین بر میزان موفقیت زنجیره ارزش تأثیر زیادی دارد.
اخیراً وزیر جهاد کشاورزی در همایش مدیران این وزارتخانه از ضایعات ۳۰درصدی محصولات کشاورزی سخن گفته و تأکید کرده است: همه محصولات کشاورزی تولید شده به دست مردم نمی‌رسد و حدود یک سوم محصولات کشاورزی به هدر می‌رود.
نوری قزلجه بدون تأکید بر روش‌های علمی کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، به فرهنگ مصرف بر پایه اخلاق تأکید می‌کند و می‌گوید: باید با اخلاقیات این چالش اصلاح شود. ادامه این روند آسیب‌زاست. علاوه بر هزینه‌کرد سنگین در تأمین ارز واردات، هزینه‌کرد خانوار نیز فشاری بر اقتصاد است.
ردیابی و شناسه‌دار‌کردن محصولات به کاهش ضایعات کمک می‌کند
مجتبی شادلو، رئیس اتحادیه باغداران کشور در گفتگو با «جوان» اداره فعلی بازار محصولات کشاورزی را به روش «بازار عهد قجر» می‌داند و می‌گوید: بازار میوه و تره بار و صیفی هیچ ربطی به ارز، طلا و تحریم ندارد. اگر فراوانی باشد قیمت پایین می‌آید و اگر عرضه‌اش کم شود، قیمتش گران می‌شود. در حال حاضر با یک بازار غیرعلمی که قیمت تمام‌شده، میزان هزینه‌هایش، تولید و صادرات و تقاضایش اصلاً شفاف و روشن نیست، مواجهیم.
وی می‌افزاید: در این شرایط تولیدکننده و مصرف‌کننده متضرر می‌شود و از همه مهم‌تر اینکه میزان ضایعات نیز بالا می‌رود. باید قیمت تمام‌شده کالا و زنجیره ارزش تولید شناسایی شود. به این صورت که با نصب کد شناسایی روی محصولات می‌توان آن‌ها را تا رسیدن به دست مصرف‌کننده و به اصطلاح سفره مردم رصد کرد.
شادلو تأکید می‌کند: زمانی که کد شناسایی روی محصول نصب می‌شود، می‌توان از میزان تولید محصول در باغات، استان‌ها و در سراسر کشور برآوردی به دست آورد. در این صورت می‌توان برای برداشت محصول برنامه‌ریزی کرد، به عبارت دیگر نیروی انسانی برای جمع‌آوری، بسته بندی و نحوه حمل‌و‌نقل آن مشخص می‌شود. اگر قرار است کالا به سردخانه منتقل شود، باید هزینه‌های آن برآورد شود و اگر قرار است مستقیم به بازار عرضه شود نیز قیمت مشخصی برای آن تعیین می‌شود. رئیس اتحادیه باغداران می‌گوید: در شرایط فعلی که بازار سنتی اداره می‌شود، هم تنظیم بازار و قیمت‌ها از دست متولی تولید خارج شده است و هم اینکه هیچ معیاری برای درجه بندی و کیفیت محصولات وجود ندارد. به میدان میوه که مراجعه می‌کنیم همه محصولات برچسب ممتاز خورده است، در حالی که باید معیار استانداردی داشته باشد. اگر میوه‌ها و محصولات رتبه بندی شوند، در زمان‌های مناسب وارد بازار می‌شوند و به ضایعات نیز تبدیل نمی‌شوند.
وی در پاسخ به اینکه شناسه دار شدن محصولات از چه زمانی شروع می‌شود، می‌گوید: دو سال است با نظارت وزارت جهاد کشاورزی و با اجرای نظام صنفی کشاورزی این کار شروع شده، اما در آغاز راه هستیم. اگر شناسه دار شدن برای همه محصولات اتفاق بیفتد، سیاستگذار به راحتی می‌تواند برای بازار‌های صادراتی برنامه‌ریزی کند و تنظیم بازار از روش سنتی و قجری فعلی خارج و به روش مدرن اداره می‌شود.
شادلو ضایعات ۳۰درصدی محصولات کشاورزی را شایسته کشور نمی‌داند و می‌گوید: کشوری که چهار فصل سال و محصولات باغی، سبزی و صیفی متنوعی دارد نباید با این روش نابسامان و به هم ریخته اداره شود. در حال حاضر این تنوع محصولات یک فرصت برای کشور است، اما به دغدغه برای سیاستگذار و تولیدکننده تبدیل شده است.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر صنایع تبدیلی هم نمی‌توانند میوه‌ها و محصولات را جذب کنند، می‌افزاید: ضایعات به قدری بالاست که صنایع ظرفیت جذب آن را ندارند و گاه به دلیل بالا بودن فساد باید معدوم شوند.
روش فعلی صادرات سیب و واردات موز اقتصادی است
شادلو در پاسخ به شایعات اخیر مبنی براینکه وارد کنندگان از حواله‌های تاریخ گذشته سیب، موز وارد می‌کنند یا دلالی میان حواله داران موز شکل گرفته که به گرانی قیمت موز منجر شده است، می‌گوید: دو روش برای واردات موز وجود دارد؛ یکی به ازای صادرات ۵/۱ کیلو سیب، واردات یک کیلو موز صورت بگیرد و دوم اینکه وارد کننده تعرفه واردات را با قیمتی که دولت تعیین کرده است، پرداخت و موز وارد کند. به نظر من روش اول بسیار عادلانه است. به فرض اینکه وزارت جهاد کشاورزی بدون شناسایی وارد کننده واقعی به صادر کنندگان سیب حواله دهد و این حواله در بازار معامله شود، باز هم برای وارد کننده این روش اقتصادی‌تر از روش دوم است.
رئیس اتحادیه باغداران می‌افزاید: محصول سیب کشور برای نیاز داخل است و این روش منطقی‌ترین راه برای تنظیم بازار سیب است. به نظرم نباید به غرولند برخی از وارد کنندگان توجه شود. قطعاً فعال بازار به نفع خود سخن می‌گوید و به دنبال ارزان‌ترین راه برای واردات و صادرات است.
source