جوان آنلاین: سازمان همکاری اسلامی، با شامل بودن ۵۷ کشور در قاره‌های مختلف، فرصت‌های گسترده‌ای را برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی فراهم می‌آورد. این سازمان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین نهاد‌های بین‌المللی با تمرکز بر همکاری‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی میان کشور‌های مسلمان، می‌تواند نقش محوری در گسترش و تنوع‌بخشی به تجارت غیرنفتی ایران ایفا کند. این سازمان می‌تواند به ایران کمک کند تا به بازار‌های جدید دسترسی پیدا کند و افزایش تعاملات تجاری با کشور‌های عضو ضمن بهره‌برداری از ظرفیت‌های بالقوه این کشورها، روابط اقتصادی خود را تقویت کند. این امر به‌ویژه در شرایطی که تحریم‌های بین‌المللی و نوسانات قیمت نفت فشار زیادی به اقتصاد کشور وارد کرده، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. با توجه به مزیت‌های اقتصادی متنوع و بازار‌های درحال رشد کشور‌های اسلامی، ایران می‌تواند با ارتقای کیفیت و تنوع محصولات صادراتی، به رشد پایدار و مقاوم‌تر اقتصادی دست یابد. به همین‌خاطر می‌توان به عنوان یک استراتژی کلیدی در راستای (OIC) افزایش تجارت غیرنفتی ایران باکشور‌های سازمان همکاری اسلامی درنظر گرفت. در این راستا، توجه به نیاز‌ها و اولویت‌های بازار‌های کشور‌های عضو تجاری به منظور شناسایی و بهره‌برداری از فرصت‌های موجود، نقش مهمی در موفقیت این استراتژی ایفا خواهد کرد. در این گزارش تلاش بر این است تا تجارت غیرنفتی ایران با کشور‌های سازمان همکاری اسلامی مورد بررسی قرار گیرد.
تجارت غیرنفتی: سکوی پرتاب و توسعه
تجارت غیرنفتی به عنوان سکوی پرتاب و توسعه، نقش به‌سزایی در تقویت و توسعه اقتصادی کشور‌ها ایفا می‌کند که بهره‌برداری از این فرصت‌ها و تقویت تجارت غیرنفتی میان کشور‌های اسلامی می‌تواند به عنوان یک سکوی پرتاب برای توسعه پایدار و بهبود سطح رفاه در این کشور‌ها عمل کند. این در حالی است که کشور ایران حدود ۵۰ سال با تحریم روبه‌رو بوده‌است. به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی و مردم، تجارت و افزایش در تجارت در شرایط کنونی بسیار دشوار بوده‌است. این در شرایطی است که جمهوری اسلامی توانسته است در همین شرایط نیز افزایش در تجارت غیرنفتی با کشور‌های سازمان همکاری اسلامی داشته‌باشد.
بررسی آمار‌های تجارت ایران با کشور‌های سازمان همکاری اسلامی
با توجه به آمار منتشر شده از گمرک، تجارت غیر نفتی ایران با کشور‌های سازمان همکاری اسلامی به ۷/۲۶ میلیارد دلار و ۳/۴۲ میلیون تن در پنج ماهه ابتدایی سال جاری رسیده‌است. این رقم رشدی ۱۵ درصدی از لحاظ ارزش و رشدی ۱۰ درصدی در تجارت نقطه به نقطه داشته‌است. کشور‌های اسلامی نیز از مهم‌ترین فرصت‌های صادراتی ایران به حساب می‌آیند، زیرا در مصرف‌کنندگان محصولات حلال و همچنین جمعیتی بالغ بر ۲ میلیارد نفر را در کره زمین شامل می‌شوند. کشور ایران با ۵۶ کشور عضو سازمان همکاری اسلامی مبادلات تجاری غیرنفتی داشته‌است که ۶/۳۳ میلیون تن معادل ۵/۱۳ میلیارد دلار به بخش صادرات اختصاص داده شده‌است.
این رقم نسبت به سال گذشته از نظر وزنی معادل ۸ درصد و از نظر ارزش ۱۶ درصد افزایش یافته‌است. البته ایران وارداتی نیز داشته‌است. در این بازه مدت پنج ماهه، ۷/۸ میلیون تن کالا با ارزش ۲/۱۳ میلیارد دلار از کشور‌های سازمان همکاری اسلامی داشته‌است. این رقم در شرایطی رخ داده‌است که از نظر وزنی ۱۸ درصد و از نظر ارزش ۱۵‌درصد رشد داشته‌است.
اختصاص بیشترین صادرات به ۵ کشور
بیشترین مبادلات تجاری ایران با کشور‌های سازمان همکاری اسلامی در پنج ماهه نخست سال ۱۴۰۳ با پنج کشور بوده‌است. این کشور‌ها شامل امارات متحده عربی، ترکیه، عراق، پاکستان و عمان بوده‌است. این کشور‌ها بیشترین حجم از مبادلات تجاری ایران را به خود اختصاص دادند. از این‌رو، می‌توان به حجم کل مبادلات ۲۴ میلیارد دلار تجاری غیرنفتی ایران با این پنج کشور که عضو سازمان همکاری اسلامی‌اند، اشاره داشت. در صورت تمایل به گسترش تجارت با کشور‌های سازمان همکاری اسلامی، باید توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل، بنادر و خطوط ارتباطی رخ دهد.
این امر، به افزایش سرعت و کارایی در تجارت کمک خواهد کرد. در صورت انعقاد این قراردادها، تغییراتی رخ خواهد داد. از جمله این تغییرات می‌توان به کاهش در تعرفه اشاره داشت. با توجه به این تحولات، به نظر می‌رسد که افزایش تجارت غیرنفتی ایران با کشور‌های سازمان همکاری اسلامی نه‌تن‌ها به تقویت پایه‌های اقتصادی کشور کمک می‌کند، بلکه به توسعه و تقویت روابط سیاسی و اقتصادی میان ایران و کشور‌های عضو نیز منجر خواهد شد. این روند، به عنوان بخشی از استراتژی بلندمدت ایران برای کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی و افزایش تنوع اقتصادی، به شمار می‌آید و آینده روشنی برای تجارت غیرنفتی کشور به همراه خواهد داشت.
اقلام صادراتی ایران در سازمان همکاری اسلامی چیست؟!
صادرات غیرنفتی ایران به کشور‌های عضو سازمان همکاری اسلامی یکی از بخش‌های مهم تجارت خارجی ایران محسوب می‌شود. با توجه به منابع غنی، ظرفیت‌های تولیدی و توانمندی‌های صنعتی کشور، ایران توانسته است در سال‌های اخیر صادرات غیرنفتی خود را به کشور‌های اسلامی توسعه دهد. این صادرات به عنوان ابزاری مهم برای کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی و تنوع بخشی به اقتصاد کشور عمل می‌کند. ایران به کشور‌های عضو سازمان همکاری اسلامی کالا‌های متنوعی صادر می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها شامل محصولات پتروشیمی (پلاستیک و مواد شیمیایی)، محصولات کشاورزی (از جمله پسته، زعفران، میوه‌های خشک و خرما)، محصولات صنعتی و معدنی (فولاد، سیمان، کاشی و سرامیک)، کالا‌های غذایی (از جمله مواد غذایی فرآوری شده مانند شیرینی‌جات، نوشیدنی‌ها و محصولات لبنی) و محصولات نساجی و پوشاک (شامل فرش‌های دستبافت و ماشینی و همچنین پارچه) است.
یکی از مواردی که در متن فوق به آن اشاره شده‌است، استراتژی تنوع‌سازی اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت است. از این‌رو، می‌توان به فرصت‌های گسترده در سازمان همکاری اسلامی دست یافت. رشد قابل‌توجه تجارت غیرنفتی با پنج کشور، امنیت صادرات را برای کشور ایران بالا برده‌است. افزایش تجارت غیرنفتی ایران با کشور‌های سازمان همکاری اسلامی نشان‌دهنده تلاش موفق کشور در راستای تنوع بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی است. با توجه به فرصت‌های موجود در بازار‌های کشور‌های سازمان همکاری اسلامی (OIC) و اهمیت استراتژیک این روابط تجاری، کشور ایران می‌تواند با بهره‌برداری از ظرفیت‌های بالقوه این کشورها، به رشد پایدار اقتصادی دست یابد. در عین حال، با توجه به چالش‌های موجود و توسعه زیرساخت‌های لازم می‌تواند به تقویت و گسترش این روابط تجاری کمک کند. همه این عوامل در کنار یکدیگر، می‌تواند به تحقق اهداف اقتصادی کشور نزدیک‌تر کند. امید آن است دولت چهاردهم دکتر پزشکیان در راستای موفقیت‌های صورت گرفته، بتواند سیر صعودی در تجارت با کشور‌های سازمان همکاری اسلامی را ادامه دهد.

*پژوهشگر اقتصادی