در سال‌های اخیر، بازار خودرو به یکی از پرتنش‌ترین حوزه‌های اقتصادی تبدیل شده است. افزایش چشمگیر قیمت خودرو، همراه با کاهش قدرت خرید مردم، زمینه‌ای مناسب برای فعالیت کلاهبرداران ایجاد کرده است. خودرو که زمانی کالایی در دسترس برای بسیاری از افراد بود، اکنون به یک رؤیا تبدیل شده است؛ رؤیایی که برخی سودجویان از آن بهره‌برداری می‌کنند و با طرح‌های فریبکارانه، مبالغ کلانی را از متقاضیان دریافت کرده و ناپدید می‌شوند.

این مقاله به بررسی دلایل گسترش کلاهبرداری در بازار خودرو، نقش پلتفرم‌های آنلاین در این روند و راهکارهای مقابله با این چالش‌ها می‌پردازد.

رؤیافروشی به اسم خودرو

افزایش قیمت خودرو در سال‌های اخیر باعث شده بسیاری از مردم توان خرید خودروی دلخواه خود را از دست بدهند. در چنین شرایطی، کلاهبرداران با طرح‌های فریبنده، از جمله وعده فروش اقساطی خودروهای وارداتی زیر قیمت بازار، افراد را وسوسه می‌کنند. یکی از نمونه‌های اخیر، شرکتی است که با ادعای فروش اقساطی خودروهای وارداتی به قیمتی کمتر از بازار، مبالغ قابل توجهی از مشتریان دریافت کرده و سپس ناپدید شده است.

این شرکت‌ها معمولاً در پلتفرم‌های ثبت آگهی آنلاین فعالیت می‌کنند؛ پلتفرم‌هایی که نظارت کافی بر آگهی‌های ثبت‌شده ندارند. عدم آگاهی برخی خریداران و نبود نظارت کافی از سوی نهادهای دولتی مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) نیز مزید بر علت شده است. در حالی که خودروهای وارداتی تنها از طریق سامانه یکپارچه عرضه خودروهای وارداتی به فروش می‌رسند، کلاهبرداران با ادعاهای دروغین، خریداران را به دام می‌اندازند.

نشانه‌های کلاهبرداری در فروش خودرو

برای تشخیص کلاهبرداری، معمولاً نشانه‌های مشخصی وجود دارد که متقاضیان باید به آن‌ها توجه کنند. در مورد فروش اقساطی خودروهای وارداتی، چند نکته مهم به وضوح نشان می‌دهد که ادعاهای مطرح‌شده نمی‌توانند واقعی باشند:

فروش اقساطی خودروهای وارداتی: خودروهای وارداتی اساساً فروش لیزینگی ندارند و تنها از طریق سامانه یکپارچه عرضه می‌شوند.

سامانه یکپارچه عرضه: برای خرید خودروهای وارداتی، متقاضیان باید مبلغی معادل ۵۰۰ میلیون تومان را در حساب‌های وکالتی بلوکه کرده و در سامانه ثبت‌نام کنند. تخصیص خودروها نیز از طریق قرعه‌کشی انجام می‌شود. بنابراین، ادعای فروش مستقیم یا اقساطی خودروهای خارجی کاملاً کذب است.

عدم استعلام از مراجع رسمی: خریداران می‌توانند از اتحادیه فروشندگان خودرو یا واردکنندگان خودرو درباره شرکت‌های فروشنده استعلام کنند. عدم انجام این کار می‌تواند منجر به گرفتار شدن در دام کلاهبرداران شود.

نقش پلتفرم‌های آنلاین: زمین بازی کلاهبرداران

بخش بزرگی از کلاهبرداری‌های خودرویی از طریق پلتفرم‌های ثبت آگهی آنلاین انجام می‌شود. این پلتفرم‌ها که به‌صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند، به دلیل نبود فیلترهای امنیتی مناسب، به محیطی برای فعالیت کلاهبرداران تبدیل شده‌اند.

در حالی که برخی از پلتفرم‌های جهانی مانند eBay و Craigslist سیستم‌های پیچیده‌ای برای مقابله با کلاهبرداری پیاده‌سازی کرده‌اند، پلتفرم‌های داخلی هنوز از این استانداردها فاصله زیادی دارند.

راهکارهای جهانی برای مقابله با کلاهبرداری در پلتفرم‌ها

پلتفرم‌های معتبر جهانی برای کاهش ریسک کلاهبرداری، اقدامات مختلفی را انجام داده‌اند:

احراز هویت پیشرفته: استفاده از تایید دو مرحله‌ای، تایید شماره تلفن و ایمیل، و درخواست مدارک هویتی معتبر اولین سد دفاعی در برابر کلاهبرداران است.

نظارت بر محتوای آگهی‌ها: الگوریتم‌های هوش مصنوعی آگهی‌ها را برای شناسایی موارد مشکوک بررسی می‌کنند. برای مثال، پلتفرم Craigslist روزانه هزاران آگهی مشکوک را قبل از انتشار شناسایی و مسدود می‌کند.

سیستم‌های اعتبارسنجی کاربران: فروشندگان معتبر با امتیاز بالا و تراکنش‌های موفق، نشان‌های ویژه‌ای دریافت می‌کنند که اعتماد خریداران را جلب می‌کند.

پرداخت امن: سیستم‌های پرداخت واسط (Escrow) مبلغ خرید را تا زمان تایید دریافت کالا توسط خریدار نزد خود نگه می‌دارند. این روش توسط پلتفرم‌هایی مانند Amazon استفاده می‌شود.

آگاهی‌بخشی به کاربران: پلتفرم‌های معتبر با ارائه راهنماهای جامع و هشدارهای به‌موقع، کاربران را از دام کلاهبرداران دور نگه می‌دارند.

نقش نظارتی اتحادیه‌ها و وزارت صمت

یکی از دلایل گسترش کلاهبرداری‌های خودرویی، محدود شدن اختیارات اتحادیه‌ها در نظارت بر شرکت‌های فروشنده خودرو است. سعید موتمنی، رئیس سابق اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو، معتقد است که در گذشته اتحادیه‌ها با اعمال فیلترهای سختگیرانه‌تر، توانسته بودند این چالش‌ها را کنترل کنند. اما با راه‌اندازی درگاه ملی مجوزها توسط وزارت صمت، نظارت اتحادیه‌ها کاهش یافته و شرکت‌ها می‌توانند به‌راحتی مجوز بگیرند.

موتمنی پیشنهاد می‌دهد که خریداران پیش از واریز وجه، نام شرکت فروشنده را از اطلاعیه‌های وزارت صمت استعلام بگیرند. وی همچنین تاکید می‌کند که فروش اقساطی خودرو نیازمند مجوز بانک مرکزی است و خریداران باید از وجود این مجوز اطمینان حاصل کنند.

راهکارهای مقابله با کلاهبرداری‌های خودرویی

برای مقابله با این چالش‌ها، مجموعه‌ای از اقدامات در سطح قانون‌گذاری، نظارت و آگاهی‌بخشی ضروری است:

بازنگری در فرآیند صدور مجوز: صدور مجوز برای شرکت‌های فروشنده خودرو باید تحت نظارت دقیق‌تر اتحادیه‌ها انجام شود.

ایجاد زیرساخت‌های امنیتی در پلتفرم‌های آنلاین: پلتفرم‌های داخلی باید از الگوریتم‌های هوش مصنوعی و سیستم‌های احراز هویت چندمرحله‌ای برای شناسایی و مسدود کردن آگهی‌های مشکوک استفاده کنند.

آموزش عمومی: رسانه‌ها و نهادهای مرتبط باید آموزش‌های لازم را به شهروندان ارائه دهند. نکاتی مانند خودداری از پرداخت وجه به حساب‌های شخصی، استعلام شرکت‌های فروشنده از مراجع رسمی، و دقت در وجود مجوزهای لازم می‌تواند جلوی بسیاری از کلاهبرداری‌ها را بگیرد.

همکاری همه‌جانبه برای مقابله با کلاهبرداری

با افزایش قیمت خودرو و کاهش قدرت خرید مردم، بازار خودرو به محیطی مناسب برای فعالیت کلاهبرداران تبدیل شده است. برای جلوگیری از این روند، همکاری همه‌جانبه میان نهادهای نظارتی، پلتفرم‌های آنلاین، رسانه‌ها و خریداران ضروری است.

پیاده‌سازی سازوکارهای امنیتی پیشرفته در پلتفرم‌های ثبت آگهی، بازگرداندن بخشی از اختیارات نظارتی به اتحادیه‌ها، و آگاهی‌بخشی عمومی از جمله راهکارهایی است که می‌تواند جلوی موج جدید کلاهبرداری‌ها را بگیرد. تنها با یک تلاش هماهنگ، می‌توان این زمین بازی کلاهبرداران را به محیطی امن برای معاملات خودرویی تبدیل کرد.