جوان آنلاین: موضوع ناترازی انرژی که امسال از سوی دولت برجسته‌تر شد، این روز‌ها با هدف توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و احداث شهرک‌های صنعتی خورشیدی در سرتیتر اخبار و اقدامات این وزارتخانه قرارگرفته است، اما نکته قابل توجه امکان ذخیره‌سازی برق حاصل از انرژی خورشیدی است که از سوی اینورتر‌ها به برق سراسری متصل می‌شود. سعید افشار، فعال حوزه انرژی‌های تجدید‌پذیر می‌گوید: تولید برق با استفاده از پنل‌های خورشیدی نباید ساده‌انگاری شود. باید برق تولیدی به شبکه سراسری منتقل شود تا سرمایه‌گذاری در این بخش اقتصادی شود، ضمن اینکه تحریم‌ها تأمین اینورتر را برای ذخیره‌سازی برق دشوار کرده است. اکنون دو سؤال مطرح می‌شود: نخست اینکه آیا برق تولیدی از پنل‌های خورشیدی امکان جذب در شبکه سراسری برق را دارد و سؤال دوم اینکه دولت با چه قیمتی می‌خواهد این برق را خریداری کند؟ علاوه بر موارد فوق تعمیر و نگهداری پنل‌های خورشیدی پرهزینه است که وزارت نیرو باید با تدبیر این مشکلات را حل کند. 

به رغم اینکه در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه در حوزه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی کار‌های علمی زیادی در کشور شده است و حتی قبل از انقلاب در خصوص انرژی‌های نو دپارتمانی در سازمان انرژی اتمی ایران تشکیل شده بود، اما نتوانسته‌ایم این بخش را به صورت عملی گسترش دهیم. 

تولید برق از طریق نصب پنل‌های خورشیدی در محل پشت بام‌ها مدت‌هاست از سوی وزارت نیرو ارائه شده، اما به دلایل مختلفی، چون نبود توان خرید تجهیزات گران‌قیمت این پنل‌ها، همکاری نکردن بانک‌ها جهت واگذاری وام و تسهیلات ارزان قیمت به متقاضیان با وجود برخورداری ایران از انرژی پاک و رایگان خورشیدی همچنان معلق مانده است، این در حالی است که به گفته کارشناسان اجرای این طرح صرفه‌جویی بسیاری در مصرف گاز، برق و در مجموع انرژی برای ایران به‌همراه خواهد داشت که البته نیازمند فراهم آوردن بستر مناسب برای آن است تا همردیف با دیگر کشور‌های همسایه مانند ترکیه در این عرصه پیشتاز باشد و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر را جایگزین دیگر انرژی‌های پرچالش کند. 

نصب پنل‌های خورشیدی روی پشت بام‌ها با هدف تولید برق از سوی دولت به ظاهر مطلوب به نظر می‌رسد، اما اجرای آن در مراحل نخست حاکی از وجود مشکلاتی در این زمینه است، هر چند در صورت اجرای بهینه مفید است. اجرای این طرح با وجود ساده بودن پیچیدگی‌های خاص خود را دارد که در صورت همیاری دولت و سازمان‌ها و افراد حقیقی و حقوقی در این زمینه می‌تواند عملیاتی شود، اما بازده پایین پنل‌های خورشیدی، تجهیزات گران‌قیمت این پنل‌ها و نبود فرهنگ استفاده صحیح از این تجهیزات از جمله مشکلاتی است که پیش روی اجرای این طرح قرار دارد. 

 تجربه سایر کشور‌ها در تولید انرژی تجدید‌پذیر 

شاخص‌ترین کشور منطقه که در حوزه انرژی تجدیدپذیر خصوصاً برق خورشیدی فعالیت می‌کند، کشور امارات است. 

کشور امارات از چند سال قبل سرمایه‌گذاری عظیمی در این حوزه داشته است، حتی مرکز اصلی آژانس بین‌المللی انرژی تجدید‌پذیردر شهر مَصدر امارت ابوظبی قرار دارد. امارات با حمایت مالی که از آژانس‌های بین‌المللی انجام می‌دهد توانسته است نقش مؤثری در حوزه تجدیدپذیر ایفا کند. این کشور یک نیروگاه هزارمگاواتی دارد که به بهره‌برداری رسیده است. عمان، اردن و عربستان هم در این زمینه خیلی فعال شده‌اند. ترکیه در سال‌های گذشته در حوزه برق بادی و همچنین خورشیدی، پیشرو شده است. 

ترکیه چندین خط تولید ماژول پنل‌های خورشیدی دارد و توربین بادی نیز تولید می‌کند. این کشور به شدت در حال احداث نیروگاه‌های بادی است. 

همچنین هند، پارک خورشیدی بادلا را دارد که پنل‌های آن در ۴۰ کیلومتر مربع گذاشته شده است. تولید این نیروگاه در حد هزارو ۳۶۵ مگاوات است. یک مزرعه خورشیدی چین در صحرای تنگر حدود هزارو ۵۴۷ مگاوات تولید برق خورشیدی دارد و این نیروگاه ۴۳ کیلومتر مربع وسعت دارد. اکثر پنل‌ها و سلول‌های خورشیدی که مورد استفاده قرار می‌گیرد چینی است. این موضوع، به خاطر هزینه تمام شده پایین و توانسته است این محصول را با قیمت اقتصادی به تولید برساند. 

 پنل‌هایی که به دلیل هزینه نگهداری خاک می‌خورد 

محمد امراللهی، کارشناس حوزه انرژی در خصوص چالش‌های نصب پنل‌های خورشیدی بدون فراهم‌سازی زیرساخت‌ها می‌گوید: در سال‌های گذشته پنل‌های خورشیدی از سوی متولیان اجرایی و با همکاری سازمان‌هایی مانند کمیته امداد روی پشت بام‌ها نصب شد، اما برای نگهداری و تعمیر آن با مشکلاتی مواجه و در برخی موارد باعث توقف استفاده از آن با توجه به هزینه‌های سنگین در این زمینه شده است، این در حالی است که کشور‌های همسایه مانند ترکیه و امارات نیز هم در نصب پنل‌های خورشیدی و هم در استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی در محل پشت بام‌ها از ما بسیار جلوتر هستند. 

وی می‌افزاید: نصب پنل‌های خورشیدی روی پشت بام‌های وسیع مراکزی مانند ساختمان‌های بزرگ وزارتخانه‌ها و ادارات بزرگ با پشت بام یک شکل یا ساختمان‌های نمایشگاه بین‌المللی در صورتی که پشتیبانی خوبی در خصوص نگهداری آن وجود داشته باشد مؤثر خواهد بود، همچنین در صورت تعامل با دولت در حوزه ساخت‌وساز نیز می‌توان با استقرار پنل‌های خورشیدی در پروژه‌های مسکونی مانند نهضت ملی مسکن همراه با بستر مناسب پشت‌بام‌های آنها زمینه‌ای را فراهم کرد که علاوه بر تأمین انرژی واحد‌های مسکونی در این مناطق فرصت خوبی برای فروش مازاد برق تولید فراهم آید. 

امراللهی تأکید می‌کند: اکنون که حتی صندوق توسعه ملی به میدان آمده است تا برای توسعه این بخش کمک مالی کند، وزارت نیرو باید بسیار هوشمندانه عمل کند تا سرمایه‌گذاری‌ها به ثمر بنشیند و در میانه راه پروژه‌ها متوقف نشود یا مانند گذشته خاک نخورد. 

 همکاری‌نکردن بانک‌ها در پرداخت تسهیلات 

امراللهی همکاری نکردن بانک‌ها جهت واگذاری تسهیلات به متقاضیان نصب این پنل‌ها روی پشت بام‌ها را یکی از دلایل عدم‌پیشرفت تولید برق از انرژی خورشیدی می‌داند و می‌گوید: واگذاری اعتبارات و تسهیلات به پروژه‌ها در حوزه‌های مختلف همواره در کشور ما قطره‌چکانی بوده است و به جای اینکه به واحد‌های تولیدی و فعال تسهیلات حمایتی ارائه شود، در محل‌های غیرفعال و غیرمولد واگذار می‌شود که باعث کندی حرکت چرخ اقتصاد در کشور می‌شود. 

همچنین اخیراً رئیس سازمان بسیج در این خصوص گفته است: ما از سال۱۳۹۸ به دولت وقت پیشنهاد دادیم روی نیروگاه خورشیدی سرمایه‌گذاری کنیم، اما متأسفانه بانک‌ها نتوانستند آن تعهدات را محقق کنند و این موضوع در سال‌های بعد مرتب تکرار شد. اگر سیستم بانکی همکاری می‌کرد، سالانه هزار مگاوات برق خورشیدی تولید می‌شد.

البته در مقطعی وزارت نیرو و ساتکا (انجمن سازندگان، تأمین کنندگان کالا و خدمات تجدیدپذیر) با مجموعه‌های حمایتی مثل کمیته امداد، بهزیستی و سازمان بسیج مدلی تعریف کردند که در مناطق محروم به خانواده‌های تحت پوشش (کمیته امداد، بهزیستی و سازمان اوقاف و خیریه، حوزه علمیه، شرکت شهرک‌های صنعتی ایران، بسیج سازندگی، استانداری، سازمان حفاظت محیط زیست، بنیاد برکت، خیرین مدرسه‌ساز) خدمات نصب پنل خورشیدی با تسهیلات بانکی ارائه شود. این تسهیلات که از سوی بانک‌های عامل پرداخت می‌شود، مبلغی بین ۱۲۰ تا ۱۵۰میلیون تومان بود که پنج ساله و با سود ۴درصد تخصیص می‌یافت. نرخ خرید تضمینی برق این نیروگاه‌ها، کیلووات ساعتی ۳ هزار تومان بود که با این نرخ، هم قسط وام پرداخت می‌شد و هم مقداری برای خود فرد می‌ماند. طبق توافق‌نامه‌ای که وزارت نیرو با این نهاد‌ها امضا کرد، برای ۱۱۰هزار خانه می‌توان تجهیزات نیروگاهی نصب کرد تا منبع درآمدی برای خانواده‌های نیازمند باشد، اما این طرح به دلیل عدم‌همکاری سیستم بانکی رها شد. در برخی مناطق که این پنل‌ها نصب شد نیز به دلیل هزینه تعمیرات بالا، کلاً متوقف شد و د رحال حاضر پنل‌ها خاک می‌خورد. 

 فعال حوزه انرژی‌های تجدید‌پذیر: وزارت نیرو زیرساخت‌ها را آماده‌سازی کند

سعید افشار، فعال حوزه انرژی‌های تجدید‌پذیر در گفت‌و‌گو با «جوان» معتقد است: تولید برق از پنل‌های خورشیدی نباید ساده‌انگاری شود. نکته مهم ذخیره‌سازی این برق و اتصال آن به نزدیک‌ترین نیروگاه برق و اتصال به شبکه سراسری است؛ موضوعی که در برخی مناطق که این پنل‌ها نصب شده رعایت نشده است. 

وی می‌گوید: در نصب پنل‌های خورشیدی دغدغه تأمین اینورتر را داریم که به دلیل تحریم مشکلاتی را به وجود آورده است. برای ذخیره برق مورد نیاز در زمان‌های عدم‌تابش خورشید دو روش وجود دارد که عبارتند از: استفاده از باتری و استفاده از شبکه برق سراسری. مقدار انرژی مورد نیاز در طول روز مستقیماً مصرف می‌شود و مازاد تولید که معادل مصرف شبانه است، از سوی اینورتر‌های متصل به شبکه به شبکه برق سراسری منتقل می‌شود. به عبارت ساده‌تر مازاد انرژی تولید شده به شبکه برق سراسری قرض داده می‌شود تا در مواقع عدم‌تابش بازپس گرفته شود. مشکل این سیستم به رغم صرفه اقتصادی به دلیل حذف هزینه باتری‌ها، وابستگی آن به شبکه برق است و فقط در جا‌هایی قابل استفاده است که شبکه برق وجود دارد. 

افشار می‌افزاید: این روز‌ها که وزارت نیرو مدام از انرژی خورشیدی صحبت می‌کند و در حال امضای یادداشت تفاهم‌های مختلف برای توسعه پنل‌های خورشیدی است، باید نکاتی در نظر گرفته شود، نخست اینکه آیا امکان جذب همه برق تولیدی در شبکه وجود دارد یا خیر؟ دوم اینکه وزارت نیرو با چه قیمتی برق تولیدی را از مردم یا بخش خصوصی خریداری خواهد کرد و زمان پرداخت آن باید به‌روز باشد تا سرمایه‌گذاری در این بخش اقتصادی باشد. 

 نصب پنل خورشیدی در تهران دشوار است

این فعال حوزه انرژی‌های تجدید‌پذیر می‌گوید: در تهران به دلیل آلودگی هوا و فضولات پرنده‌ها نصب پنل‌های خورشیدی با مشکلاتی همراه است، زیرا باید مدام پنل‌ها پاک‌سازی شود، البته می‌شود از صفحات نانو استفاده کرد که گران و هزینه‌بر است. 

وی می‌افزاید: اگر در روستا‌ها این پنل‌ها وصل می‌شود، باید در نزدیکی روستا شبکه برق وجود داشته باشد تا برق تولیدی از طریق اینورتر به شبکه برق سراسری وصل شود، در غیر این صورت ارزشی ندارد. 

به اعتقاد افشار، برق تولیدی در پنل‌های خورشیدی در باتری نیز امکان ذخیره‌سازی دارد، اما فقط می‌تواند چهار تا پنج لامپ یا دوربین‌های مداربسته را روشن نگه دارد و برق ذخیره‌شده حتی قدرت روشن نگه داشتن یک یخچال ساده و کوچک را ندارد.

 وزارت نیرو مشکل بودجه دارد 

این فعال حوزه انرژی می‌گوید: متأسفانه وزارت نیرو مشکل بودجه و متخصص دارد. باید برای پیشبرد پروژه‌ها مشاور خارجی گرفته شود. در حال حاضر هر کیلو وات ساعت برق خورشیدی هزارو ۸۰۰ تومان تمام می‌شود، در حالی که برق خانگی ۲۰۰ تومان برای مشترکان تمام می‌شود و دولت مابقی هزینه را سوبسید می‌دهد. اگر دولت هر کیلو وات ساعت برق خورشیدی را ۳ هزار تومان خریداری کند و بموقع پول آن را بپردازد، قطعاً بخش خصوصی به میدان می‌آید و وزارت نیرو را کمک می‌کند.