جوان آنلاین: خبر‌های رسیده حاکی است تغییر دهک‌های مشمول یارانه نقدی در دولت نهایی شده است و به زودی تغییرات اساسی در نحوه پرداخت این یارانه اتفاق می‌افتد، از این رو دولت تلاش می‌کند افکار عمومی را برای آزادسازی قیمت برخی کالا‌ها آماده کند، به طوری که رئیس‌جمهور روز گذشته با زیر سؤال بردن یارانه‌های برق، بنزین، نان و گوشت اعلام کرد: نان و گوشت گران شده، اما چه کسی بیشتر استفاده کرده؟ برای برق، گوشت و بنزین یارانه می‌دهیم، یک عده اصلاً استفاده نمی‌کنند و یک عده ۱۰۰برابر استفاده می‌کنند. فقیر فقیرتر و پولدار پولدارتر می‌شود. باید از این روند بیرون بیاییم. ان‌شاءالله کاری خواهیم کرد که این اتفاق نیفتد.
ماهانه ۷۸میلیون‌و۷۰۰هزارو۱۷۵ نفر از مجموع جمعیت بیش از ۸۵میلیون نفری ایران مبلغ ۲۶هزارو۳۲۰میلیارد تومان (همت) یارانه نقدی از دولت دریافت می‌کنند.
پرداختن به موضوع یارانه نقدی، با تغییر هر دولتی مورد بحث و گفتگو قرار می‌گیرد و سال‌هاست در راستای اجرای عدالت اجتماعی، نظریاتی مبنی بر حذف یارانه پردرآمد‌ها هر بار به طریقی از انحا مطرح می‌شود. برای نمونه دولت سیزدهم همزمان با آغاز فعالیت خود در جهت کاهش شکاف طبقاتی و افزایش قدرت خرید دهک‌های کم‌درآمد جامعه اقدامات متعددی را در دستور کار خود قرار داد که اجرای طرح «کالابرگ الکترونیکی» از جمله این اقدامات بود. تا پیش از آن مبلغ یارانه ۴۵هزارو۵۰۰ تومان بود که حتی به دهک‌های درآمدی بالا اختصاص می‌یافت، اما در دولت سیزدهم ضمن اصلاح فرایند توزیع یارانه، این رقم بیش از ۱۰برابر افزایش یافت و یارانه دهک‌های ضعیف در قالب پرداخت نقدی بیشتر شد. قانون بودجه۱۴۰۳ درباره حذف یارانه پردرآمد‌ها پیش‌بینی‌هایی داشته که با گذشت هشت ماه از سال هنوز اجرایی نشده است.
بر اساس بند۶ تبصره۸ قانون بودجه سال جاری، سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف بود با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نسبت به تجدیدنظر در مورد افرادی که یارانه آن‌ها حذف شده است و همچنین نسبت به حذف یارانه خانوار‌های غیرمشمول حمایت دولت به موجب آیین‌نامه‌ای که از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با همکاری سازمان برنامه‌و‌بودجه کشور و سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها طی یک‌ماه از لازم‌الاجراشدن این قانون به تصویب هیئت وزیران می‌رسد، اقدام کند.
حالا با تغییر دولت و همزمان با ارائه لایحه پیشنهادی بودجه۱۴۰۴ همه به دنبال ردپایی از تصمیمات یارانه‌ای در آن هستند، از این رو پرداخت یارانه مورد سؤال بسیاری از مقامات پاسخگو قرار می‌گیرد. آخرین خبر در این موضوع، از سوی احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی مطرح شد که هشتم آبان ماه در گفت‌وگویی از ابلاغ آیین‌نامه دولت در مورد حذف یارانه پردرآمد‌ها خبر داد و گفت: «برای حذف افراد پردرآمد از یارانه‌های نقدی یک آیین‌نامه در هفته قبل در دولت مطرح و بررسی شد و به تصویب رسید که هفته آینده ابلاغ می‌شود.»
این در حالی است که میدری تأکید کرده است: «در لایحه بودجه۱۴۰۴ به حذف افراد پردرآمد از یارانه‌ها و پرداخت یارانه بیشتر به نیازمندان اشاره‌ای نشده و مانند سال گذشته، اعتباری نیز برای کالابرگ دیده نشده است.»
تعداد یارانه‌بگیران در ایران به ۸۱میلیون نفر رسید
سال گذشته تعداد ۲میلیون‌و۲۲۸هزارو۵۲۷ نفر از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان متقاضیان جدید مشمول دریافت یارانه شده‌اند.
یافته‌های دیوان محاسبات نشان می‌دهد در سال۱۴۰۲ حدود ۸۱میلیون ایرانی یارانه دریافت کرده‌اند، همچنین ۱۶۰هزارو۲۰نفر از فهرست یارانه‌بگیران حذف شدند و تعداد ۲میلیون‌و۲۲۸هزارو۵۲۷ نفر از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان متقاضیان جدید مشمول دریافت یارانه شده‌اند.
بر اساس این گزارش، با توجه به عدم‌ارسال برخط اطلاعات از سوی ۵۱دستگاه و عدم‌ارسال هیچ‌گونه اطلاعات از سوی سه دستگاه و همچنین نقصان اطلاعات ارائه‌شده از سوی دستگاه‌های اجرایی، امکان استحقاق‌سنجی متقاضیان جهت دهک‌بندی، با بهره‌برداری از شاخص‌های دقیق، هدفمند و اثربخش فراهم نیست. با توجه به عدم‌همکاری این دستگاه‌ها در به‌روزرسانی اطلاعات و دارایی‌های واقعی مردم، پیش‌بینی می‌شود دولت چهاردهم نیز در تغییر شاخص‌های دهک‌های درآمدی با مشکل جدی روبه‌رو شود. در این میان ابتدا باید پایگاه اطلاعات مالیاتی کشور کامل شود تا بر اساس آن تمامی درآمد‌ها و مصارف افراد قابل شناسایی باشد. تاکنون پایگاه رفاه ایرانیان محل استناد بود که پایگاه دهک‌بندی است و در آن پایگاه برخی دستگاه‌های متولی اطلاعات را ارائه نمی‌دادند یا دیر ارائه می‌دادند و مهم‌ترین شاخص‌ها درآمد و تراکنش مالی بوده و مصارف افراد و مانده منابع پس از کسر مصارف برای خانوار‌ها در نظر گرفته نمی‌شده است.
اگر بحث بانک اطلاعات مالیاتی و اجرای مالیات بر درآمد افراد به صورت کامل انجام شود، تمامی درآمد‌ها احصا و مصارف مشخص می‌شود و افراد برخوردار و ضعیف شناسایی می‌شوند، اما تا زمانی که پایگاه اطلاعات مالیاتی گسترش پیدا کند، آیین‌نامه جدید می‌تواند عادلانه‌تر از دهک‌بندی وزارت رفاه باشد.
۶ شاخص جدید دهک‌بندی برای حذف احتمالی یارانه
طبق آخرین اخبار و اطلاعات کسب‌شده، شناسایی خانوار‌های پردرآمد در کشور به عهده وزارت «تعاون، کار و رفاه اجتماعی» گذاشته شده است و این وزارتخانه باید این افراد را شناسایی و به سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها معرفی و این سازمان اقدام به حذف یارانه آن‌ها کند.
تمام دستگاه‌های دولتی ذیل قانون هدفمندسازی یارانه‌ها موظف هستند اطلاعات را به طور کامل در اختیار وزارت «تعاون، کار و رفاه اجتماعی» قرار دهند، اما مسئله جدید در آیین‌نامه یادشده این است که افرادی که شناسایی می‌شوند، قرار نیست دهک‌بندی شوند و اینطور نیست که در کل کشور ملک و دارایی و درآمد افراد را شناسایی کنند و دهک‌بندی شوند، بلکه قرار است گروه‌بندی شکل بگیرد و سه گروه را تعیین کنند. گروه یک همان افراد پردرآمد هستند، اما شاخصی که هیئت دولت مصوب کرده بوده و در آیین‌نامه عنوان کرده، این است: افرادی با داشتن ملک خاص (بالاتر از مبلغ عرف رایج)، افرادی با داشتن خودروی خاص (خودروی لوکس) و افرادی با درآمد خاص (بالاتر از سقف درآمدی تعیین شده) جزو گروه اول و پردرآمد قرار می‌گیرند و این گروه از گرفتن یارانه حذف می‌شوند. تمامی افرادی که این شروط را ندارند و قبلاً جزو پردرآمد‌ها بودند، به جمع یارانه‌بگیران برمی‌گردند و کسانی که یارانه‌گیر بودند و براساس اطلاعاتی که درست نبوده و در جمع یارانه‌گیران قرار داشتند، از این جمع حذف می‌شوند. با توجه به آیین‌نامه اجرایی‌ای که به استناد جزء (۶) بند (الف) تبصره (۸) ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۳ که هشتم آبان امسال به تصویب هیئت وزیران رسیده است، شش شاخص مانند درآمد ماهانه، خودروی بالای ۳میلیارد تومان، ملک بالای ۳۵میلیارد تومان و سقف خرید ماهانه به عنوان معیار دهک‌بندی اعلام شدند و اگر هر خانوار یکی از این شاخص‌ها را داشته باشد، احتمالاً یارانه نقدی وی حذف خواهد شد.
در توضیح این آیین‌نامه آمده است: خانوار‌های دارای املاک و مستغلات از جمله باغ ویلا‌های مجلل (لوکس) با مجموع ارزش ریالی بالاتر از ۳۵میلیارد تومان، خانوار‌های دارای یک یا چند خودروی سواری یا وانت دو اتاق (کابین) دارای شماره انتظامی شخصی با مجموع ارزش ۳میلیارد تومان، خانوار‌هایی که درآمد‌های آن‌ها بیش از سقف مشخص باشد، خانوار‌هایی که میزان خرید آن‌ها از طریق حساب‌های غیرتجاری از رقم تعیین شده بالاتر باشد، ایرانیان مقیم خارج از کشور بر اساس اعلام وزارت امور خارجه و خانوار‌هایی که بیش از پنج سفر خارجی در بازه یک ساله داشته باشند، مشمول شرایط قطع یارانه خواهند بود.
به این ترتیب به نظر می‌رسد دهک‌بندی و شاخص‌هایی که تا پیش از این برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گرفت، کنار گذاشته شده است. همچنین برای خانوار‌های بیش از پنج نفر به ازای هر نفر مبلغ ۱۲۵ میلیون ریال به مبلغ مذکور اضافه می‌شود.
پزشکیان: چه کسانی از یارانه‌ها بیشتر استفاده می‌کنند، پولدار‌ها یا فقرا؟
در پی تصویب مصوبه فوق در هیئت وزیران و تغییر شاخص‌های دهک‌بندی، ظاهراً دولت در نظر دارد یارانه برخی کالا‌ها مانند بنزین، نان، گوشت و حتی آب و برق و گاز را کاهش و در عوض میزان یارانه نقدی خانوار را افزایش دهد، از این رو رئیس‌جمهور و وزرای مربوط در سخنرانی‌ها و نشست‌های مطبوعاتی از احتمال کاهش یارانه دولتی برخی از اقلام پرده برمی‌دارند و افکار عمومی را برای پذیرش موج جدید افزایش قیمت کالا‌ها و خدمات آماده‌سازی می‌کنند.
در این خصوص مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور روز گذشته در جمع پرستاران کشور بار دیگر پرداخت یارانه دولتی به برخی کالا‌ها را مورد نقد قرار داد و گفت: نان و گوشت گران شده، اما چه کسی بیشتر استفاده کرده؟ برای برق، گوشت و بنزین یارانه می‌دهیم. یک عده اصلاً استفاده نمی‌کنند و یک عده ۱۰۰برابر استفاده می‌کنند. فقیر فقیرتر و پولدار پولدارتر می‌شود. باید از این روند بیرون بیاییم. ان‌شاءالله کاری خواهیم کرد که این اتفاق نیفتد. باید با کارشناسان و مردم در این خصوص صحبت کنیم و به جمع‌بندی برسیم. شاید بنزین، آب و برق را ثروتمندان و مرفهین بیش از اقشار ضعیف و متوسط مصرف کنند و از یارانه دولتی بیشتر بهره‌مند شوند، اما اگر نان و گوشت و مواد غذایی ارزان‌تر از نرخ فعلی باشد، قطعاً اقشار ضعیف و متوسط جامعه بیشتر استفاده می‌کنند و این اقلام در سبد معیشت‌شان قرار می‌گیرد، البته در حال حاضر گوشت ۹۰۰ هزار تومانی و مرغ ۱۰۰ هزار تومانی و برنج ۱۱۰ هزار تومانی، قیمت‌شان آزادسازی شده و یارانه دولتی ندارند.
به نظر می‌رسد باید دولت با ظرافت بیشتری در خصوص یارانه‌های نقدی و حذف یارانه اقلام مصرفی مردم اقدام کند چراکه تجربه دولت‌های گذشته نشان می‌دهد قیمت برخی کالا‌های سبد معیشت مردم به قدری گران شد که دیگر افزایش یارانه نقدی خانوار تأثیری بر قدرت خرید مردم نداشت.
source