جوان آنلاین: افزایش اشتغالزایی یکی از مهم‌ترین اولویت‌های اقتصادی و اجتماعی در کشور ایران است. با توجه به جمعیت جوان و نیروی کار فعال، ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار می‌تواند به‌عنوان موتور محرک توسعه اقتصادی عمل کند. اشتغالزایی نه‌تن‌ها به بهبود وضعیت معشیتی خانوار‌ها کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش تولید، رشد اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری نیز می‌شود. در سال‌های اخیر، ایران با چالش‌هایی نظیر رکود اقتصادی، تحریم‌های بین‌المللی و نوسانات ارزی مواجه بوده که تأثیر مستقیمی بر بازار کار داشته است. با این حال، دولت و بخش خصوصی تلاش‌های گسترده‌ای را برای تقویت بخش‌های مختلف اقتصادی، توسعه کسب و کار‌های نوآورانه و افزایش سرمایه‌گذاری در صنایع کلیدی برای ایجاد فرصت‌های شغلی جدید به کار گرفته‌اند. اشتغالزایی به ویژه در بخش‌هایی مانند صنعت، کشاورزی، فناوری اطلاعات و خدمات می‌تواند به کاهش وابستگی به منابع طبیعی و افزایش بهره‌وری اقتصادی منجر شود. با برنامه‌ریزی‌های استراتژیک و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی می‌توان امیدوار بود ایران به سمت ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر و پایدارتر حرکت کند و از این طریق، اقتصاد کشور را در مسیر رشد و توسعه قرار دهد. از این رو، در این گزارش سعی شده است تا افزایش اشتغالزایی از طریق شاخص فلاکت و نرخ بیکاری نشان داده شود. با توجه به آمار‌های منتشر شده در کشور می‌توان به این مهم دست یافت که اشتغال در چند سال اخیر در ایران روند صعودی و افزایشی به خود داده است؛ یکی از شاخص‌های ترکیبی مهم در بررسی و تحلیل این زمینه، شاخص فلاکت است که از مجموع نرخ بیکاری و نرخ تورم به‌دست می‌آید و تصویر روشنی از وضعیت اقتصادی و رفاهی یک جامعه ارائه می‌دهد. حال به بررسی هر یک از آن‌ها در ادامه پرداخته شده است. 

 کاهش نرخ بیکاری، عاملی مهم در افزایش اشتغال
نرخ بیکاری یکی از شاخص‌های کلیدی اقتصادی است که نشان‌دهنده درصد افراد بیکار از جمعیت فعال اقتصادی است. افزایش نرخ بیکاری نه تنها به کاهش درآمد خانوار‌ها و افزایش فقر منجر می‌شود، بلکه باعث کاهش تقاضا برای کالا‌ها و خدمات در اقتصاد و در نتیجه ایجاد رکود می‌شود. 
در نمودار یک که از بانک جهانی استخراج شده است، خط روند آن به خوبی کاهش در نرخ بیکاری را در دولت یازدهم، دوازدهم و سیزدهم به نمایش گذاشته است. در دولت یازدهم روند فزاینده‌ای در نرخ بیکاری ایجاد شد ولی در ادامه و به‌خصوص در دولت سیزدهم شهید رئیسی کاهش در نرخ بیکاری ادامه پیدا کرد. این روند تا جایی ادامه پیدا کرد که به ۱/۹ درصد نرخ بیکاری در سال ۲۰۲۳ رسید. به طوری که نرخ بیکاری دولت سیزدهم شهید رئیسی در سال ۲۰۲۳ به کمترین میزان خود در ۱۱ سال اخیر رسید. بیشترین میزان نرخ بیکاری نیز برای دولت یازدهم در سال ۲۰۱۶، ۶/۱۲ بوده است که جزو بالا‌ترین نرخ بیکاری در ۱۱ سال گذشته محسوب می‌شود. 

 شاخص فلاکت
شاخص فلاکت یک ابزار سنجش برای اندازه‌گیری میزان دشواری اقتصادی است که یک کشور با آن مواجه است. این شاخص از جمع نرخ بیکاری و نرخ تورم به دست می‌آید و به عنوان معیاری برای سنجش فشار اقتصادی بر مردم استفاده می‌شود. افزایش همزمان نرخ بیکاری و تورم به معنی کاهش قدرت خرید، کاهش اشتغال و افزایش فشار اقتصادی برافراد جامعه است، بنابراین شاخص فلاکت به خوبی نشان می‌دهد چگونه وضعیت بازار کار و نرخ تورم می‌توانند به طور همزمان بر زندگی اقتصادی افراد تأثیر بگذارند. درصورت ثبات در میزان نرخ تورم، می‌توان پیش‌بینی کرد کاهش در نرخ بیکاری موجب کاهش در شاخص فلاکت خواهد شد. در نمودار ۲، می‌توان روند شاخص فلاکت را که از بانک جهانی استخراج شده است مشاهده کرد. 
اشتغال و نرخ بیکاری از جمله عوامل اصلی تعیین کننده وضعیت اقتصادی و اجتماعی یک کشور هستند. ترکیب این عوامل با نرخ تورم در قالب شاخص فلاکت، تصویر کلی‌تری از میزان رفاه و فشار اقتصادی برجامعه ارائه می‌دهد. سیاست‌های اقتصادی که به کاهش بیکاری و کاهش تورم منجر شوند، می‌توانند به بهبود شرایط اقتصادی و کاهش شاخص فلاکت کمک کنند. در نتیجه، این امر به بهبود رفاه عمومی و توسعه پایدار منجر خواهد شد. 

 دیده نشدن افزایش حجم اشتغال در زندگی مردم!
با توجه به افزایش صورت گرفته در اشتغال و با توجه به کاهش صورت گرفته در شاخص فلاکت و نرخ بیکاری، می‌توان به این مهم دست یافت که در چندسال اخیر تلاش‌هایی در راستای دستیابی به افزایش اشتغال انجام گرفته است. از این رو، سؤال این است: با توجه به نظر و دیدگاه کارشناسان اقتصادی در حوزه اشتغال، اثرات اشتغال در اقتصاد در بلندمدت خواهد بود؟ به عبارتی کاهش در نرخ بیکاری صورت گرفته را نمی‌توان در کوتاه‌مدت مشاهده کرد. در نتیجه دولت چهاردهم با ادامه روند نزولی در نرخ بیکاری می‌تواند انتظارات مثبت ایجاد شده از دولت سیزدهم را در زمینه اشتغالزایی ادامه دهد که همین امر موجب تسریع در اثربخشی به سفره‌های مردم می‌شود. اگر تداوم نرخ نزولی بیکاری ادامه یابد، اکثر بیکاران جامعه که جویای کار هستند مشغول می‌شوند و همین امر موجب کسب درآمد بخش بزرگ‌تری در اقتصاد می‌شود. از این رو، وضع اقتصادی مردم جامعه نیز بهتر شده که باعث افزایش رفاه جامعه خواهد شد. با توجه به مطالب فوق، می‌توان به این موضوع پی برد که درک اثرات حاصل از افزایش اشتغالزایی، باید تدریجی و در بلند مدت در جامعه ملموس باشد. البته موضوع دیگری که بسیار حائز اهمیت است، درآمد سرانه حقیقی است. درآمد سرانه حقیقی را می‌توان تابعی از رشد اشتغال دانست، یعنی رشد اشتغال می‌تواند موجب رشد یا احیای درآمد سرانه حقیقی نیز شود. 
 متن فوق، به بررسی ویژگی‌های اشتغال و شاخص‌های اقتصادی مرتبط با آن در ایران می‌پردازد. از این رو، به چند نکته کلیدی بسیار توجه شده است که شامل اهمیت اشتغالزایی، چالش‌های اقتصادی، شاخص‌های اقتصادی اثرات اشتغالزایی و همچنین اثرات بلندمدت آن برسفره‌های مردم است. در مجموع، سعی برآن است به چالش‌های موجود در زمینه اشتغالزایی و تأثیرات آن بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی ایران پرداخته شود و نشان می‌دهد کاهش نرخ بیکاری و شاخص فلاکت، اگرچه بهبود‌هایی در وضعیت اقتصادی ایجاد کرده، اما تأثیرات آن در زندگی مردم به تدریج و در بلندمدت خود را نشان خواهد داد. امید آن است که دولت چهاردهم با اشتغالزایی مناسب و درست بتواند روند نزولی در نرخ بیکاری و شاخص فلاکت را ادامه دهد تا جامعه به رفاه بیشتری دست پیدا کند. 
* پژوهشگر اقتصادی