خبرگزاری مهر، گروه جامعه؛ جمعه‌سیاه چندسالی است که در کشور ما نیز رواج اپیدا کرده است و فروشگاه‌های بزرگ و خرد برای مشتریان خود تخفیف‌هایی در این روز در نظر گرفته‌اند.
حتماً شما هم این روزها پیامک‌های تبلیغاتی جمعه‌سیاه(black Friday) را دریافت کرده‌اید یا در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی با تخفیف‌هایی مواجه شده‌اید.
مردم هم با توجه به مشکلات اقتصادی ترجیح می‌دهند در این روز با خرید با قیمت ارزان‌تر پول بیشتری در جیب خود نگه دارند و به اصطلاح سود کنند.
اما چند سالی است که مردم دنیا در خصوص مصرف گرایی و خطرات زیست محیطی این روز ابراز نگرانی می‌کنند و پویش‌های مختلفی در جهان به افزایش آگاهی مردم در این روز می‌پردازد.
بهتر است ما هم که در ابتدای این مسیر هستیم در آستانه این روز از خود بپرسیم:
جمعه‌سیاه چیست؟ از کجا آمده؟ چه مشکلی دارد؟ و مهمتر از همه، چگونه می‌توانیم به عنوان مصرف کنندگان آگاه، با هیجان ناشی از تبلیغات این روز مبارزه کنیم؟
جمعه‌سیاه چیست؟
قبل از اینکه مسائل مربوط به جمعه‌سیاه را بررسی کنیم، اجازه بدهید کمی به عقب برگردیم. در حالی‌که بسیاری معتقدند اصطلاح «بلک» در بلک فرایدی به «نمایش سود» مرتبط است اما اولین اشاره‌ها به جمعه‌سیاه، همانطور که می‌دانیم، در حدود دهه ۱۹۶۰ در فیلادلفیا رخ داده است.
افسران پلیس راهنمایی و رانندگی این واژه را برای توصیف جمعیت زیادی که در جمعه بعد از عید شکرگزاری برای شروع خرید کریسمس به فروشگاه‌ها هجوم می‌آورند، ابداع کردند. از آن زمان، خرده‌فروشان از جمعه‌سیاه استفاده کرده‌اند، و به لطف معاملات و تخفیف‌های انحصاری، تمام تلاش خود را برای جذب جمعیت بزرگ‌تر انجام می‌دهند.
جمعه‌سیاه در اصل یک تعطیلات (غیر رسمی) آمریکایی است، اما در دهه‌های اخیر، پدیده ایالات متحده در سراسر جهان، در فروشگاه و آنلاین گسترش یافته است.
در طول بلک فرایدی خرده فروشان یک هدف بزرگ دارند: جذب مشتریان به فروشگاه و وب سایت خود با یک معامله غیرقابل اغماض، به این امید که پس از حضور در آنجا، سبد خرید خود را با چیزهای بیشتری که به آن نیاز ندارند پر کنند.
جمعه‌سیاه ابتدا یک روز بود اما با پیشنهادات و تخفیف‌ها از اوایل اکتبر به یک فصل کامل تبدیل شد.
تأثیرات زیست محیطی جمعه‌سیاه
هزینه‌های بیشتر مصرف‌کننده جهانی به معنای تولید و ارسال محصولات بیشتر در سراسر جهان است، بنابراین جای تعجب نیست که ردپای کربن جمعه‌سیاه بر همین اساس رشد کرده است. بر اساس یک گزارش، جمعه‌سیاه ۲۰۲۱ در بریتانیا انتظار می‌رفت که ۳۸۶۲۴۳ تن گازهای گلخانه‌ای منتشر کند که وزنی برابر با ۳۶۷۹ نهنگ آبی دارد.
از آنجا که معاملات زیادی انجام می‌شود، گازهای گلخانه‌ای بیشتری منتشر می‌شود، زباله‌های بیشتری تولید می‌شود و کامیون‌های بیشتری برای پاسخگویی به تقاضا اعزام می‌شوند.
حمل و نقل در اینجا نیز تأثیر زیست محیطی قابل توجهی دارد. تخمین زده شده است که حمل و نقل ۳-۴ درصد از انتشار کربن ناشی از انسان را تشکیل می‌دهد. گزارشی از پارلمان اروپا تخمین زده است که این تعداد تا سال ۲۰۵۰ تا ۱۷ درصد افزایش می‌یابد.
اما تأثیرات زیست‌محیطی جمعه‌سیاه از لحظه‌ای که محصولات در درب منزل ما فرود می‌آیند متوقف نمی‌شود. جمعه‌سیاه مصرف بیش از حد را ترویج می‌کند و با بیان اینکه ما به کالاهای غیرضروری، ناخواسته و ارزان بیشتری نیاز داریم که از مواد بی کیفیت و ناپایدار ساخته شده‌اند، مصرف گرایی افراطی را ترویج می‌کند. جالب است بدانید که اکثر ما آن محصولات بی کیفیت را دور می‌اندازیم و به زباله تبدیل می‌کنیم. در واقع، یک مطالعه نشان داده است که تا ۸۰ درصد از خریدهای جمعه‌سیاه در جهان تنها پس از یک بار یا حتی بدون استفاده دور ریخته می‌شود.
خشونت‌ها و جرایم در جمعه‌سیاه
یکی از دلایلی که جمعه‌سیاه را با این نام خطاب می‌کنند، میزان خشونت و جرایم در این روز است. معمولاً درگیری‌های زیادی در فروشگاه‌های مختلف اتفاق می‌افتد. در سال ۲۰۱۰ بود که در فروشگاه زنجیره‌ای والمارت درگیری خریداران منجر به کشته شدن ۱۰ نفر شد.
در این درگیری ۱۱۱ نفر نیز مصدوم شدند. بدترین جمعه‌سیاه مربوط به سال ۲۰۰۸ است. در آن روز یک نگهبان فروشگاه والمارت زیر پای بیش از ۲۰۰۰ نفر جمعیت به دلیل خفگی جان سپرد. در سال ۲۰۱۹ نیز به دلیل خشونت زیاد در این روز پلیس وارد فروشگاه والمارت شد.
تأثیرات اجتماعی جمعه‌سیاه
با وجود اینکه همه ما دغدغه مدیریت مالی داریم اما حتماً پیش آمده که گاهی خریدهای هیجانی انجام می‌دهیم؛ حالا یا با قیمت گزاف، یا اینکه کالایی میخریم که مناسب ما نیست و به آن احتیاجی نداریم.
متأسفانه این روزها به خاطر پررنگ شدن صنعت مد، افراد بیشتر هزینه‌های خود را صرف این موضوع می‌کنند و با توجه به شرایط اقتصادی برای خرجکرد در مسائل دیگر دچار مشکل می‌شوند بنابراین ما توصیه می‌کنیم نسبت به مسئله «مصرف گرایی» توجه ویژه ای داشته باشید.
حتماً با توجه به نیاز خرید کنید و گول تخفیف‌های این روزها را نخورید چون تحقیقات نشان می‌دهند که خیلی از خریدهای هیجانی در جمعه‌سیاه اتفاق می‌افتد و خیلی وقت‌ها بخاطر صرفه اقتصادی محصولی را ارزان میخریم اما با توجه به اینکه نیازی به آن نداریم در واقع آن محصول بی استفاده می‌ماند و متضرر می‌شویم.
شاید برایتان جالب باشد که خیلی از فروشگاه‌ها در روزهای قبل از جمعه‌سیاه قیمت محصولات حراجی خود را افزایش می‌دهند اما در زمان تخفیف درصد قابل توجهی تخفیف به آن اختصاص می‌دهند پس حتماً در مواقع خرید از سایت‌های دیگر هم قیمت آن محصول را چک کنید.
برای جلوگیری از خریدهای هیجانی ما به شما توصیه می‌کنیم لیست اقلام ضروری خود را تهیه کنید و در فروشگاه‌ها و سایت‌ها فقط به دنبال آن محصولات باشید و برای اینکه خریدهای هیجانی کمتری داشته باشید صرفاً دنبال درصد تخفیف بیشتر نباشید.
حتماً خیلی از دوستان و آشنایان شما در این روز سبد خرید قابل توجهی دارند اما شما بهتر است برای جلوگیری از مصرف گرایی فقط به نیازهای ضروری خودتان توجه کنید و طبق آنها خرید کنید.
همانطور که گفته شد در جهان به جمعه‌سیاه انتقادهای زیادی وارد است و با توجه به اینکه در کشور ما به تازگی پررنگ شده و هنوز فرهنگ حقیقی آنجا نیفتاده است که در این خصوص با اتفاقات عجیب‌تری هم مواجه می‌شویم به عنوان مثال در خیلی از فروشگاه‌ها شاهد این هستیم که محصولات منقضی شده و بی کیفیتی که سال‌ها در انبار مانده و فروش نرفته تخفیف بالایی دارد یا خیلی وقت‌ها در سایت‌ها به جای جمعه‌سیاه شاهد تبلیغ سیاه هستیم که با وعده‌های دروغین کاربران فضای مجازی را به سایت خود میکشند و خبری از آن تخفیف‌های درصد بالا روی محصولات آنها نیست و مشخص می‌شود هدفشان فقط بالا رفتن بازدید سایت بوده است.
جمعه‌سیاه همچنین بر ما به عنوان مصرف کننده تأثیر می‌گذارد و این را یادآور می‌شود که در این دنیای سرمایه داری، ارزش ما بر اساس کالاهایی است که داریم و با خرید چیزهای بیشتر، احساس بهتری خواهیم داشت و در کشور در حال توسعه‌ای مانند ایران کنترل نکردن این احساسات ناشی از تبلیغات زیاد باعث می‌شود گاهاً احساسات خوبی را تجربه نکنیم، توصیه ما به شما این است که آگاه باشید و به فرهنگ مصرف بیش از حد، نه بگویید، و به یاد داشته باشید که ما به عنوان مصرف کننده این قدرت را داریم که با چیزی فراتر از صرف هزینه‌هایمان، برای تغییر مثبت تلاش کنیم.
ما می‌خواهیم به شما کمک کنیم از هیاهو اجتناب کنید و مصرف‌گرایی آگاهانه را بپذیرید و برای انجام این کار، توصیه می‌کنیم قبل از خرید توقف کنید. لحظه‌ای از مصرف کننده ناخودآگاه به مصرف کننده آگاه تبدیل شوید.
قبل از اینکه به کیف پول خود برسید به آنچه در کمد لباس شما وجود دارد نگاهی بیندازید. پس از انجام این تمرین کوتاه، ممکن است متوجه شوید که به هیچ چیز جدیدی نیاز ندارید اگر بعد از همه اینها، هنوز نیاز به خرید چیزهایی دارید، کنجکاو باشید و به خودتان قدرت دهید تا انتخاب‌های بهتری داشته باشید.