کتواسیدوز دیابتی (Diabetic ketoacidosis) یک عارضه جدی دیابت است که می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. این وضعیت بیشتر در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 شایع است اما احتمال درگیری برای مبتلایان به دیابت نوع 2 هم وجود دارد.

دیابت به خودی خود یک وضعیت پزشکی با حساسیت و خطر بالاست که در صورت عدم کنترل می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. این عارضه نتیجه افزایش اسیدهایی به نام کتون در بدن است که کبد به‌دلیل تامین انرژی بدن چربی را تجزیه می‌کند. 

زمانی‌که کتون‌های زیادی با سرعت بسیار بالا تولید شوند، به سطوح خطرناکی در بدن می‌رسند که با عوارض سختی همراه می‌شود. اگر شما به دیابت نوع 1 یا 2 مبتلا هستید، تا انتهای این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید که می‌خواهیم بیشتر درباره خطر کتواسیدوز دیابتی صحبت کنیم.

همچنین می‌توانید در صورت ابتلا به دیابت نوع 1 با پزشک متخصص غدد درمانکده در ارتباط باشید تا با انجام آزمایشات دوره‌ای از شدت گرفتن بیماری جلوگیری کنید.

کتواسیدوز دیابتی چیست؟

کتواسیدوز دیابتی که با حرف اختصاری DKA شناخته می‌شود زمانی رخ می‌دهد که بدن شما انسولین (هورمون ترشح شده توسط پانکراس) کافی برای ورود به قندخون جهت تامین انرژی نداشته باشد. بدن برای تبدیل گلوکز به منبع سوخت مورد نیاز به انسولین نیاز دارد. 

اگر این ماده به اندازه کافی وجود نداشته باشد، بدن برای تامین انرژی، چربی‌ها را تجزیه خواهد کرد. با شکسته شدن چربی، کتون‌ها در جریان خون آزاد می‌شوند. وجود کتون زیاد برای فرد مبتلا به دیابت خطرناک است و باعث اسیدی شدن خون آن‌ها می‌شود. این یک وضعیت اورژانسی خواهد بود که به درمان فوری نیاز دارد.

بیشتر بدانید:دیابت جوانی چیست؟

کتواسیدوز مرتبط با دیابت چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

این عارضه هر فردی را در سنین مختلف که دچار وضعیت زیر هستند، مورد هدف قرار می‌دهد:

• دیابت تشخیص داده نشده
• افراد مبتلا به دیابت نوع یک
• افراد مبتلا به دیابت نوع دو

تفاوت کتواسیدوز دیابتی و هیپرگلیسمی (قندخون بالا)

هر دوی این موارد زمانی اتفاق می‌افتند که بدن شما انسولین کافی نداشته باشد یا از آن به درستی استفاده نکند. اما کتواسیدوز یک عارضه حاد است، به این معنی که به صورت ناگهانی و شدید بروز پیدا می‌کند. در حالی‌که قندخون بالا تقریبا همیشه یک عامل کمک کننده به DKA است. 

همچنین سایر شرایط برای داشتن DKA مثل کتون در خون یا ادرار باید وجود داشته باشد. اما شما می‌توانید بدون داشتن کتون در خون یا ادرار قندخون بالایی داشته باشید. در اغلب موارد قندخون بالا و کنترل نشده می‌تواند به کتواسیدوز دیابتی منجر شود.

علائم کتواسیدوز وابسته به دیابت را بشناسید!

اگر دیابت دارید علائم کتواسیدوز دیابتی را به خاطر داشته باشید:

نشانه‌های اولیه DKA

• سردرد
• تکرر ادرار
• کم آبی بدن
• تشنگی شدید
• افزایش کتون در ادرار یا خون
• افزایش قند خون (سطح گلوکز بیش از 250 میلی‌گرم در دسی‌لیتر)

نشانه‌های شدیدتر DKA

• درد شکم
• تنگی نفس
• کاهش هوشیاری
• نفس با بوی میوه
• احساس سردرگمی
• حالت تهوع و استفراغ
• احساس خستگی و ضعف مداوم

در صورت داشت هر یک از علائم بالا در اسرع وقت با پزشک دکتر غدد آنلاین درمانکده مشورت کنید.

بررسی علل کتواسیدوز دیابتی

کتواسیدوز دیابتی معمولا به این دلیل اتفاق می‌افتد که بدن شما انسولین کافی ندارد. سلول‌های شما نمی‌توانند از قند موجود در خون برای انرژی استفاده کنند، بنابراین از چربی به‌عنوان سوخت بهره میب‌رند. سوزاندن چربی اسیدهایی به نام کتون می‌سازد. اگر این روند برای مدتی ادامه یابد، ممکن است در خون شما تجمع کنند. این مقدار اضافی می‌تواند تعادل شیمیایی خون شما را تغییر دهد و بر روی کل سیستم بدن اثر بگذارد. بنابراین حواستان باشد در صورت ابتلا به دیابت نوع 1 دوز مصرفی انسولین را فراموش نکنید.

فاکتورهای خطر کتواسیدوز وابسته به دیابت کدامند؟

شرایط زیر می‌توانند به ایجاد DKA کمک کنند:

• بیماری
• بارداری
• پانکراتیت
• حمله قلبی
• ترشح هورمون استرس
• آسیب های عاطفی یا جسمی
• سوء مصرف مواد مخدر و الکل
• عفونتهای پوستی و مجاری ادراری
• داروهای ضد روان‌پریشی و کورتیکواستروئیدها

بیشتر بدانید:دیابت خاموش چیست؟

کتواسیدوز وابسته به دیابت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص کتواسیدوز دیابتی باید شرایط زیر وجود داشته باشد:

1. سطح قندخون بالاتر از 250 mg/dL
2. مقدار PH خون کمتر از 7.3
3. وجود کتون در ادرار یا خون
4. سطح بی‌کربنات کمتر از 18 mEq per L

در صورت ابتلا به دیابت تحت نظر منظم پزشک دکتر غدد باشید تا با بررسی آزمایشات مختلف وضعیت کتواسیدوز دیابتی شما مشخص شود. معمولا پزشک برای بررسی بیشتر به نتایج آزمایشات زیر نیاز دارد:

• آزمایش کتون ادرار
• آزمایش کتون خون
• آزمایش قندخون

چقدر طول می‌کشد تا کتواسیدوز وابسته به دیابت ایجاد شود؟

این عارضه یک وضعیت حاد است، به این معنی که شروع ناگهانی و شدید دارد. DKA می‌تواند در عرض 24 ساعت ایجاد شود. اگر شما با وجود داشتن دیابت نوع 1 یا 2 دچار استفراغ شده‌اید احتمال ایجاد آن با سرعت بیشتر وجود دارد. بنابراین بسیار مهم است به محض این‌که علائم DKA را تجربه کردید قبل از این‌که کتواسیدوز دیابتی شدیدتر شود، به اورژانس بیمارستان بروید و با پزشک معالج خود تماس بگیرید.

درمان کتواسیدوز دیابتی

اگر DKA به موقع درمان نشود، احتمال بیهوشی و به کما رفتن شما وجود دارد. بنابراین در صورتی که پزشک توسط آزمایشات مختلف متوجه افزایش سطح کتون در خون یا ادرار شما شد دستور بستری در بیمارستان و انجام اقدامات زیر را می‌دهد:

اقدامات اورژانسی

1. تزریق انسولین به صورت زیرجلدی برای کاهش کتون
2. تزریق آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت
3. تزریق مایعات برای آبرسانی به شما و بازگرداندن تعادل مواد شیمیایی خون
4. جایگزینی الکترولیت به صورت زیرجلدی برای رساندن مواد معدنی مانند سدیم، پتاسیم (باعث عملکرد صحیح قلب، عضلات و اعصاب می‌شود)
5. انجام اقدامات لازم جهت کاهش خطر حمله قلبی

مراقبت‌های خانگی

1. دوز انسولین و دارو را بر اساس تجویز پزشک مصرف کنید.
2. از نوارهای تشخیص کتون ادرار یا خون در منزل برای بررسی استفاده کنید.
3. مایعات فراوان برای جلوگیری از کم آبی بنوشید.
4. وعده‌های غذایی خود را مانند همیشه میل کنید.
5. تا ایجاد وضعیت نرمال از انجام فعالیت‌های سنگین ورزشی خودداری کنید.

عوارض کتواسیدوز دیابتی چیست؟

یکی از اهداف درمان کتواسیدوز وابسته به دیابت کاهش سطح قندخون در محدوده نرمال است. اما وجود این عارضه ممکن است موجب قند خون پایین یا هیپوگلیسمی، پتاسیم کم یا هیپوکالمی، تورم مغز، از دست دادن هوشیاری و در نهایت مرگ شود.

بیشتر بدانید:نوروپاتی دیابتی چیست؟

روش پیشگیری از کتواسیدوز وابسته به دیابت

رعایت موارد مهمی که به پیشگیری از کتواسیدوز دیابتی کمک می‌کند، عبارتند از:

• بررسی منظم میزان قندخون و نگه داشتن آن در محدوده نرمال
• مطرف منظم داروهای دیابت و تزریق صحیح انسولین
• بررسی منظم سطح کتون ادرار یا خون در صورت داشتن قند خون بالا
• رعایت برنامه غذایی سالم و انجام فعالیت بدنی منظم
• بررسی نشت انسولین در صورت استفاده از پمپ آن و اتصالات لوله برای عدم وجود حباب هوا
• انجام چکاپ دوره‌ای و منظم زیر نظر پزشک متخصص غدد

کتواسیدوز دیابتی در یک نگاه

کتواسیدوز وابسته به دیابت در صورت عدم درمان به‌موقع می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. بنابراین با مشاهده علائم آن که در این مقاله از درمانکده آن‌ها را بررسی کردیم فوری به اورژانس بیمارستان مراجعه کنید. شما تاکنون وضعیت کتواسیدوز دیابتی را تجربه کرده‌اید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

منبع: webmd | clevelandclinic | cdc